U narodu popularno (ali i pogrešno) nazvana „reuma“ je u stvari grupa oboljenja koja se većim delom ispoljavaju na lokomotornom aparatu (ruke, noge, kičma, zglobovi) a svima je zajednička bol i ograničeni pokreti zahvaćenog dela tela. Reumatične bolesti spadaju u gupu bolesti vezivnog tkiva.
Prema sadašnjem shvatanju reumatičnih bolesti, kod mnogih se radi o senzibilizaciji organizma na različite alergene (vidi više pod alergije). Poznate su i relativno česte promene na zglobovima u vidu bolova (artralgije) ili prave upale (artritisa) sa drugim znacima alergije (urtikarija, Kvinkeov edem i dr) Vezivno tkivo spada u grupu potpornih tkiva zajedno sa hrskavičavim i koštanim. Sva ova tkiva su sastavljena od: ćelija i međućelijske supstance koja je različita u svakoj grupi.
Ćelije vezivnog tkiva su različite: fibrociti (osnovna ćelija vezivnog tkiva), mezenhimne ćelije (neizdiferencirane ćelije potpornog tkiva u embrionu); histociti (ćelije rastresitog tkiva sa sposobnošću fagocitoze – proždiranja stranih čestica); leukociti (bela krvna zrnca – glavna uloga im je odbrana organizma); metahromatske ćelije (vrsta vezivnih ćelija koja se različito boje); masne ćelije (ćelije masnog tkiva u kojima se taloži mast) i pigmentne ćelije (u kojima je prisutan pigment – koji i daje boju ćelija.
Ovo je važno, jer uloga vezivnih ćelija određuje i ulogu vezivnog tkiva, koja zahvaljujući njima nije samo potporna.
Razna potporna tkiva
Prema međućelijskoj supstanci, potporna tkiva se dele na: vezivno, hrskavičavo i koštano tkivo. Vezivno tkivo je najmekše, ali može preći u čvršće – hrskavičavo, a hrskavičavo može preći u najčvršće – koštano.
Vezivno tkivo povezuje kosti u vidu tetiva, zglobnih čaura, obavija pojedine mišiće i mišićne grupe i spaja ih sa kostima. Pored toga, ono obavija različite organe i ulazi u njih zajedno sa krvnim sudovima i živcima i tu ćelije, gore nabrojane po potrebi, svaka vrši svoju ulogu.
Međućelijsku supstancu čine vlakna u osnovoj materiji i tkivna tekućina.
Osnovna materija je vidljivo homogna i prozirna. Ima osobine koloidnog rastvora, a konzistencija varira od sol stanja do gel stanja. Bogata je kiselim mukopolisaharidima (grupa ugljenih hidrata), hijaluronskom kiselinom i i hondroitin sumpornom kiselinom.
U njoj su smeštena vlakna: kolagena (snopovi paralelnih vlakana od albumoida kolagena); elastična (tanka vlakna, ne grade snopova a sastavljena su od albumina elastina i elastična su) i retikularna (vrlo tanka, obilno razgranata i čine mrežu – retikulum koja je rastegljiva). Ova vlakna se nalaze u kolagenu jer je razlika između njih više fizičke prirode nego prema hemijskom sastavu.
Vezivno tkivo
Vezivno tkivo se deli na: 1. neformirano 2. formirano i 3. vezivno tkivo sa posebnim svojstvima.
1. Neformirano vezivno tkivo se dalje deli zavisno od broja vezivnih ćelija i međućelijske supstance na:
a) retko vezivno tkivo koje ima mnogo ćelija a malo međućelijske supstance i rasprostranjeno je po celom telu, i omogućuje pomičnost organa, npr: pomičnost kože u odnosu na podlogu, jednjaka i dušnika prema okolini, mokraćnog mehura i dr. Ovo tkivo pored mehaničke uloge ima i ulogu u razmeni materija, deponovanju masti, zadržavanju vode, obnavljanju svih vrsta potpornog tkiva, u odbrani organizma od bakterija i drugih štetnih uticaja.
b) gusto vezivno tkivo je sastavljeno od gusto zbijenih snopova kolagenih vlakana, sa malo elastičnih vlakana i malim brojem ćelija. Ono je u vezivnom delu kože, podsluzokoži čitavog digestivnog trakta (organi za varenje) i vezivu mokraćnog kanala.
2. Formirano vezivno tkivo čine pravilno raspoređeni svi nabrojani sastavni delovi (ćelije i međućelijska supstanca sa svojim elementima) da mogu da odgovore mehaničkim zahtevima. Ono gradi tetive, fibrozne membrane i ostale veze.
3. Vezivno tkivo sa posebnim svojstvima: tu spada sluzavo, elastično, retikularno, masno i pigmentno tkivo.
Razlika je uglavnom u osnovnoj supstanci i ulozi tkiva koja je strogo namenska.
Široka lepeza simptoma
Ovaj opširni prikaz je dat da bi se razumeo pojam – bolesti vezivnog tkiva. Jasno je da ovog tkiva ima u svim delovima organizma i da se promene – bolesti – mogu javiti na jednom mestu, na više mesta, ali mogu biti po celom organizmu, pa je za nekoliko bolesti primenljiv i naziv sistemske bolesti.
Ako dođe do promena u organizmu, one se odigravaju u intersticijumu (međuprostorima osnovnih ćelija organa koji su zahvaćeni) a ne na matičnim ćelijama tog organa.
Prema sadašnjem shvatanju reumatičnih bolesti, kod mnogih se radi o senzibilizaciji organizma na različite alergene (vidi više pod alergije). Poznate su i relativno česte promene na zglobovima u vidu bolova (artralgije) ili prave upale (artritisa) sa drugim znacima alergije (urtikarija, Kvinkeov edem i dr)
Ovo se odnosi samo na neke bolesti i još su u toku ispitivanja.
Za ovako široku grupu oboljenja, gde su prisutni različiti patološki procesi sa raznim sopstvnim razvojem bilo da su upalne ili neupalne prirode, degenerativnim ili metaboličkim procesima, akutnim ili hroničnim tokom, jedino je zajednička BOL. Iz tog razloga je neophodna klasifikacija na grupe sa više sličnosti da bi ispitivanja, praćenja i lečenja mogla biti standardizovaa i adekvatno primenjena u svim zdravstvenim ustanovama.
Kod nas je u primeni sledeće klasifikacija:
I Zapaljenjski reumatizam
1. Reumatična groznica
2. Reumatski artritis i njegove varijanta
3. Spondiloartritis Ankilopoetica (M. Bechterew – Marie – Stumpl)
4. Drugi oblici sistemskih bolesti vezivnog tkiva
a) sistemski eritemni lupus (proces na koži lica)
b) Poliartritis nodoza
c) dermatomiositis
d) Sklerodermija
II Degenerativni reumatizam
Artritis i spondiloza i spondiloartritis deformans.
III Metabolički reumatizam – giht
IV Vanzglobni reumatizam – fibrozitis
(mišićni reumatizam ili miofibritis, tendinitis, bursitis, tendovaginitis, neuritis, paniculitis ili celulitis).
Reumatske bolesti prve grupe (I) su sistemske bolesti vezivnog tkiva (zahvataju vezivno tkivo čitavog organizma), vrlo su teškog opšteg stanja, imaju evolutivni tok i ostavljaju trajne posledice. Smatra se da u osnovi ovih bolesti leži hipersenzibilizacija organizma na neke alergene.
U drugu grupu (II) spadaju degenerativne bolesti ili artroze (arthrosis), imaju lokalnu prirodu, a patološke promene se ispoljavaju na jednom ili više zglobova. Nemaju sistemski karakter i ne utiču na opšte stanje zdravlja obolelih. Dolazi do degeneraivnih promena (oštećenje ćelija i tkiva, gubitak specifičnih osobina ćelija i smanjena sposobnost ćelija za razmnožavanje, prilagođavanje i ozdravljenje), zglobnih hrskavica i kostiju, najčešće u toku procesa starenja i nedostatka polnih hormona (prvo smanjenja, a zatim potpunog nedostatka).
Važno je napomenuti da postoji individualna predispozicija vezana za nasledni faktor. Najvažniji simptom je bol jačeg ili slabijeg intenziteta i odlikuje se trajnošću. Ovaj bol više smeta, kvari raspoloženje i izaziva osećaj zatezanja u napadnutom zglobu (zglobovima) kao i kočenje mišića, ali bez ukočenosti u zglobu i trajnih posledica.
Treća grupa (III), metabolički reumatizam (giht)
Nataje kod poremećaja metabolizma purina (jedinjenje purinskih baza i mokraćne kiseline) što za posledicu ima povećanje mokraćne kiseline u krvi i taloženje urata (soli mokraćne kiseline) u tkivima zglobova (jednog ili više) što dovodi do upala, bolova, ukočenosti, deformiteta.
Četvrta grupa (IV) Ovde spadaju svi oblici vanzglobnog reumatizma – fibroziti. Karakteriše ih lokalna upalna reakcija vezivnog tkiva na jednom zglobu, a može se proširiti i na okolne mišiće. Može da bude izazvan ili pogoršan napornim radom, vlagom, a i preterana gojaznost može biti provocirajući faktor. Povrede i kongenitalne anomalije mogu uticati na ovu vrstu oboljenja, kao i degenerativni reumatizam kod starijih ljudi.
Svi koji imaju bilo kakvu vrstu reumatičnih problema reaguju bolom na vremenske promene, često ili predosećajući. Vremenska nestabilnost deluje na autonomni živčani sistem (koji radi bez učešća naše volje) i izaziva kod osetljivih osoba bolove u zglobovima i migrenozne glavobolje. Ovaj mehanizam je vezan za električno stanje u atmosferi. Količine pozitivnog i negativnog punjenja jona u vazduhu utiču na živčani sistem tako što negativni joni smanjuju, a pozitivni pojačavaju nadražljivost živaca. Svako povećanje nadražljivosti živaca izaziva bolove u zglobovima, loše osećanje i neraspoloženje.
Reumatične bolesti su sve češće, sve više uzrokuju privremenu sprečenost za rad ili trajni invaliditet. Rana i pravilna dijagnoza kao i adekvatna terapija mogu uticati na tok i ishod bolesti.
